Çinkonun özellikleri

Çinko(Zn) metal yapıda bir madde olmasına rağmen 120 ºC gibi oldukça düşük bir sıcaklıkta şekillendirilebildiği için yapısı ve özellikleri tam olarak anlaşılamasa da tarih boyunca birçok medeniyet tarafından kullanılmıştır. Kırılgan yapıya sahip olan bir metal olan çinko, maviye çalan açık gri bir renge sahiptir. Periyodik Cetvelde “geçiş elementleri” grubunda yer alan çinkonun kaynama sıcaklığı da düşük olarak kabul edilebilir. Çinkonun düşük bir kaynama sıcaklığına sahip olması, günümüzde özellikle “pirometalurjik metal” endüstrisi için çok önemli bir hammadde olmasına neden olmaktadır. Döküm haliyle sert ve kırılgan bir yapıya sahip olan çinkonun elektrokimyasal potansiyeli de demirden daha negatif bir değere sahiptir.

Atom numarası 30 olan Çinko yeryüzünde en çok bulunan elementlerden biridir. Günümüzün modern endüstriyel üretim bantlarında en yaygın kullanılan çinko türü Sfalerit(Zns) olmakla birlikte bu maddenin içeriğinde çinko haricinde %10 oranında demir de bulunmaktadır. Çinkonun kullanılan diğer türleri de Çinko Karbonat(Smitsonit), Çinko Silikat(Hemimorfit) ve Franklinit olarak sayılabilir. Bilinen insanlık tarihinde Antik Çağ’dan beri bilinen çinko, çoğu zaman diğer metaller ile karıştırılmış bir element olmuştur. Günümüzde Transilvanya olarak bilinen coğrafyada bulunan çinko parçalarının “Dakya” medeniyeti tarafından işlendiği düşünülmektedir. Çinkodan küçük bir heykel yapan Dakyalılar çoğu tarihçi tarafından çinkoyu kullanan ilk medeniyet olarak kabul edilmiştir.

Arkeologlar yaptıkları çalışmalar sonucunda Pompei medeniyetinin kalıntılarında ve Comeros harabelerinde de çinkodan yapılmış bazı eşyalar bulmuştur. Çinko ile kaplanan ve M.Ö. 500 yılına tarihlendirilen bir musluk başı, insanoğlunun binlerce yıldır çinkoyu işleyebildiği göstermektedir. Gerek süs eşyası gerekse de işlevsel aletlerin kaplanmasında kullanılan çinko, Antik Çağ teknolojisi ile dahi işlenmeye uygun özellikte bir metaldir. M.S. 200’lere gelindiğinde Romalıların hakkında daha da çok bilgi sahibi olduğu çinko, birçok “simyacı” tarafından bakırı altına dönüştürmek için de kullanılmıştır. Keşfedildikten sonra özelliklerinin tam olarak anlaşılması yüzyıllar süren çinko günümüzde oldukça değerli bir endüstri malzemesi haline dönüşmüştür.

Çinko birçok farklı alanda kullanılsa da bu alanların en önemlisi diğer metallerin galvanize edilmesidir. Dünya çapında endüstriyel üretimde yıllık kullanılan çinko miktarı; demir, alüminyum ve bakırdan sonra 4. sırada yer almaktadır. Pirinç, Alman Gümüşü, Nikelli Gümüş ve birçok farklı türdeki lehimin de üretiminde kullanılan çinko, elektronik sanayi için de önemli hammaddeler arasında yer alır. Her geçen gün daha da gelişen otomotiv sanayi için de değerli bir madde olan çinko, araçların döküm kalıplarında kullanılır. Deodorantlardan metal ve ahşap koruyucu kimyasallara, çeşitli boyalardan lastiklere, pillerden merhemlere kadar birçok ürünün yapısına katılan çinko tüm bunların ötesinde insan vücüdunda da bulunan birçok vitamin ve mineralin de temel bileşenlerinden biridir.

Rahnansaika