Ayın hareketleri

Güneş sistemindeki tüm gezegenler, uydular ve göktaşları gibi Ay da belirli bir yörüngeye sahip olarak dünyanın çevresinde döner. Dünyanın güneş etrafında çizdiği yörünge boyunca yakın takipte olan Ay, aynı zamanda dünya çevresinde dönmeye de devam eder. Güneş ve dünya ile olan ilişkisi nedeniyle farklı konumlardayken güneş ışınlarının Ay’ı farklı şekilde aydınlatması, dünyadan farklı görünümler oluşmasına neden olur. Dünya üzerinden aya bakan bir gözlemcinin Ay’ın ne kadarını gördüğüne göre belirlenen ayın evreleri, toplam görünürlük yüzeyine bağlı olarak değişir.

Dünya etrafındaki dönüşünü 29,5 gün içerisinde tamamlayan Ay, dünya ile birlikte güneş etrafında dönmeye devam eder. Yeni Ay olarak adlandırılan Ayın yörünge döngüsünün başlangıcında Ay, dünya ile güneş arasındadır. Ayı’ın bu dönemde aydınlık yüzünün güneşe dönük olması, dünyadaki insanların bu evrede ayı görememesine neden olur çünkü ayın arkada kalan bölümü tamamen karanlıkta kalmaktadır. Ay kendisi bir ışık kaynağı olmadığından, güneşten gelen ışıkları dünyamıza yansıtan yüzeyinin konumuna göre; yeni ay, ilk dördün, son dördün ve dolunay  olarak 4 evrede görülür.

Ayın dünya çevresindeki dönüşü esnasında dünyaya bakan aydınlık yüzü güneşin tam karşısına geldiği zaman, Ay’ın dolunay yani dolgunluk evresi yaşanır. Ancak Ay, tam olarak dünya ile güneş arasındaki ekseni kesecek biçimde araya geldiği zaman aydınlık yüzü dünyadan görülemez. Yeni ay olarak adlandırılan bu zaman dilim, ayın takip eden döngüsel hareketinde oluşacak evler için bir başlangıç noktası olarak kabul edilmiştir.

• Yeni Ay

Ay’ın aydınlık yüzü tamamen güneşe dönük, karanlık yüzü ise dünyaya bakmaktadır ve bu nedenle Ay’ın dünyadan çıplak göz ile net bir şekilde gözlemlenmesi mümkün değildir. Bu evrede Ay’ın çıplak göz ile açıkça görülebilmesi için güneş tutulması hadisesinin gerçekleşmesi gerekir.

• İlk Dördün

Ay’ın güneşe olan açısal uzaklığı 90° olduğu zaman aldığı görünüşe verilen isimdir. Yeni Ay evresinin başlangıcından itibaren bir haftalık sürenin geçmesiyle oluşan İlk Dördün, bu dönemde dünyaki gözlemcilerin Ay’ı yarım daire şeklinde görmesine neden olur.

• Dolunay

Ay’ın güneşe bakan yüzünün tam olarak dünyaya dönük olması durumunda oluşan Ay evresidir. Dünyadaki gözlemciler Dolunay evresinde Ay’ı tam bir daire şeklinde net olarak görebilir.

• Son Dördün

Ay’ın döngüsünü tamamlamak için tekrar Yeni Ay evresine geçmeden bir hafta önceki halidir. İlk dördün dönemindeki gibi Ay yarım daire şeklinde gözlemlense de, bu sefer ayın karanlık yüzü solda değil sağ taraftadır. Yani İlk dördün evresinde ay “D” şeklinde görülürken, son dördün evresinde ters “D” şeklinde gözlemlenir.