Anadolu’da kurulan ilk medeniyetler

Ön Asya olarak da isimlendirilen Anadolu şüphesiz bilinen medeniyet tarihinin en önemli coğrafyalarından biridir ve bu sebepten ötürü de “Medeniyetlerin Beşiği” olarak adlandırılır. Oldukça fazla medeniyet ve devleti bünyesinde barındırmış olan bu Anadolu coğrafyası, Paleolitik yani Yontma Taş Devri ve hatta öncesinde kadar uzanan bir medeniyet geçmişine sahiptir. Arkeoloji biliminin de temel inceleme konularından biri olan Anadolu medeniyetleri, Doğu ve Orta Anadolu merkezli bir yerleşim düzenine sahiptir. Hitit, Hatti, Asur, Luvi, Akad ve şüphesiz Sümerler gibi uygarlıklar ilk Anadolu medeniyetleri arasında gösterilse de unutulmamalıdır ki; daha öncesinde de yaşayan birçok farklı medeniyet olduğu bilinmektedir. Daha da eski dönemlerde yaşayan medeniyetler hakkında kaynak yetersizliğinden dolayı kesin bir bilgi verilemese de, bu halklarla ilgili gerek yazılı gerekse de sözlü tarihte pek çok gizli kalmış izin var olduğu da bilinmektedir.

Hititler ile dünyanın en önemli kültür, ticaret ve bilim merkezi haline gelen Anadolu, sonraki süreçte Frigler ve Lidyalılar gibi medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Hititlerin düşüşünün ardından tarih perdesine çıkan Lidya ve Frigya gibi medeniyetlerden söz etmek mümkün olsa da, bölgedeki tek hakim gücün Persler olduğu da bir gerçekti. Perslerin Lidya medeniyetini yok etmesiyle birlikte Anadolu’da pek çok liman kenti kurulmaya başladı ve bu şekilde Anadolu medeniyetleri hem dış dünyaya yayılmaya hem de diğer medeniyetlerle etkileşime geçti. Perslerin mutlak güç olarak Anadolu coğrafyasını kontrol ettiği günler ise Büyük İskender liderliğindeki Makedon güçleri tarafından sona erdirildi.

Büyük İskender Dönemi sonrasında Anadolu topraklarında adeta bir köşe kapma yarışı yaşandı ve birçok farklı medeniyet bu bereketli kadim topraklardan bir pay alabilmek için kıyasıya rekabet içine girdi. Anadolu topraklarını böl-yönet taktiği ile ele geçiren Romalılar ise uzun süre boyunca bölgedeki en etkili güç haline geldi. Yontma Taş Devri ve öncesine kadar uzanan Anadolu tarihi, Anadolu’da kurulan ilk medeniyetlerin her zaman merak edildiği bir konu olmuştur. Modern bilimin evrimsel gelişim modeli doğrultusunda değerlendirdiği tarih, insanoğlunun da ilkel canlıdan evrimleşerek “HomoSapiens” haline dönüştüğü bir fonda akmaktadır. Bu nedenle de insanoğlunun kurduğu ilk medeniyetlere ev sahipliği yaptığı düşünülen Anadolu’da da, Yontma Taş Devri sürecinde ilkel ve küçük insan topluluklarının yaşadığı görüşü hakimdir.

Buzul Devri sonrasında yaşanan süreçte Anadolu’daki insanların küçük mağaralarda yaşadığı ve tarımsal üretim yapmak ya da bilim, kültür, sanat gibi faaliyetlerle uğraşmak yerine tüketici canlılar olarak yaşadığı kabul edilmektedir.